Ban de band 2.0
Een kritisch blik op het fenomeen 1-op-1 begeleiding in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking en een complexe hulpvraag.
Leuk dat je interesse hebt in onze kijk op 1-op-1 begeleiding.
We geven op deze pagina kort weer wat we wel en niet bedoelen met het 1-op-1 begeleiden en waarom we er zo kritisch naar kijken.
Onder aan de pagina kan je jouw reactie kwijt. We zijn nieuwsgierig of je het herkent of dat je er juist heel anders tegen aan kijkt.
Als je de situatie herkent en je wil het proces doorbreken dan denken we graag met je mee. Onze ervaring is dat er eigenlijk altijd wel aangrijpingspunten te vinden zijn die het verschil kunnen maken.
1-op-1 begeleiding
Dit model brengt de (negatieve) gevolgen in kaart van het aanbieden van structurele 1-op-1 begeleiding. Hiermee bedoelen we de manier van begeleiden waarbij cliënten voor het grootste deel van de dag vrijwel los van de groep of andere bewoners worden begeleid door een vaste begeleider. Situaties waarbij de 1-op-1 begeleiding wordt gezien als het best passende antwoord op de complexe hulpvraag van de client.
We bedoelen dus niet de individuele momenten die er soms ook mogelijk zijn om samen met een client even iets te ondernemen los van de groep. Dus bijvoorbeeld even samen een ijsje eten in het dorp, samen een eindje fietsen om net even wat extra aandacht te ontvangen van je bezoekvrijwilliger of maatje. Dit zijn zaken waar we natuurlijk wel groot voorstander van zijn.
Het model
Onderstaand model is ontstaan tijdens het evalueren van diverse casussen die we in onze praktijk tegen kwamen. Zowel in onze trainingen als in onze coachingstrajecten worden we geconfronteerd met clienten waarbij het deelnemen in een groep niet vanzelfsprekend is. In de gesprekken met de betrokken professionals valt ons op dat steeds het zelfde proces doorlopen wordt.
Dit proces hebben we hieronder in beeld gebracht. Dit hebben we gedaan om het te duiden en om een beeld te hebben waarover we in gesprek kunnen met elkaar. Dit is niet bedoeld om hiermee een aanval in te zetten op professionals of organisaties die kiezen voor deze manier van werken, maar veel meer een uitnodiging om samen te sparren over een manier om het te doorbreken.
Leeswijzer
Aanleiding voor het inzetten van 1-op-1 begeleiding is vaak een optelsom van meerdere factoren. Het moeilijk verstaanbare gedrag van een client als gevolg van zijn of haar complexe hulpvraag wordt vaak benoemd als het startpunt. Het hoge ziekteverzuim op de groep en het vele verloop onder personeelsleden wordt veelal gezien als een gevolg hiervan. De hoge kosten die hierbij komen kijken zijn vaak een pijnpunt voor de organisatie. Om dit te stoppen wordt vaak met de beste intenties geïnvesteerd in het inzetten van extra personeel om de individuele begeleiding vorm te geven. In veel gevallen levert dit op korte termijn een positief resultaat.
Nabijheid wordt afhankelijkheid
De client in kwestie ervaart nabijheid. De incidenten nemen af en de begeleider heeft tijd en ruimte om de begeleiding goed vorm te geven en ervaart meer overzicht en dus neemt de tevredenheid al snel toe.
Het gevoel van nabijheid slaat echter al snel om in een gevoel van afhankelijkheid.
De client krijgt bewust of onbewust de beleving niet meer zonder die hele intensieve vorm van begeleiding te kunnen functioneren. De begeleidersrol verandert niet zelden in een soort van bewakersrol. De professional krijgt namelijk de opdracht om er tijdens zijn dienst er voor te zorgen dat het niet mis gaat met de client. Daarbij wordt al snel duidelijk dat deze manier van werken flink drukt op de personele bezetting. Dit maakt dat de teams groter worden of dat men afhankelijk wordt van uitzendkrachten.
Grote teams en veel uitzendkrachten maakt de onderlinge afstemming lastig. Dit heeft op den duur vaak als gevolg dat men dit probeert te ondervangen met allerlei regels en afspraken waarmee men uiteindelijk onbedoeld een beheersmatig klimaat organiseert. De bewakersrol wordt vaak gezien als belastend. Meerdere uren vastgekoppeld zijn aan één persoon met een complexe hulpvraag kan zelfs een een gevoel van onveiligheid gaan geven. De cliënten die op het terrein rondlopen met steeds een vaste 'bewaker' zullen het ook wel nodig hebben.
Voor je het weet geef je daarmee het signaal af: ‘daar moet je voor oppassen’ (stigmatiserend). Dit laatste doet bewust of onbewust veel met zelfbeeld van de client.
De afhankelijkheid en het negatieve zelfbeeld zorgt uiteindelijk alleen maar voor meer spanning en stress. Niet zelden ontstaan er situaties waarbij er binnen het team steeds minder mensen zijn die de individuele diensten kunnen draaien. Hierdoor wordt roofbouw gepleegd op de medewerkers die dit nog wel kunnen volhouden. Tot dat dit niet meer lukt. En uiteindelijk zien we de ontevredenheid opnieuw oplopen bij alle partijen.
Hiermee zijn we weer terug bij af. In de praktijk worden we regelmatig geconfronteerd met situaties waarin men aan het einde van dit proces de conclusie trekt dat ze weer zijn waarmee het allemaal begon, maar er toch voor kiezen om het nog een keer in te gaan. Soms door er 2-op-1 begeleiding van te maken of met een klein kern-team het nog een keer te proberen.
Hieronder kun je de video van VANVENDELOO over Ban de band 2.0 bekijken.